An interview about art and emotions. As my sister and sweet friend recently died I did have something to say. it’s about a work I create as remembrance.
Door Belise von Raesfeld meijer
- De kunst van verwerken
Bij therapie associeer je al snel een sofa waar je op ligt, terwijl iemand luistert en af en toe knikt. Toch hoeft therapie niet zo te gaan. Muziek luisteren, kunst maken, rollenspel: ook dat zijn effectieve manieren om emoties te verwerken. Al zo’n 65 jaar kan je in Nederland vaktherapie (voorheen creatieve therapie) volgen, een alternatief voor de traditionele therapie.
Maxime Maurer is zo’n vaktherapeut. Als ze vertelt dat ze dramatherapeut is, denken mensen vaak dat ze uitsluitend toneelstukjes met mensen maakt. “Het hangt heel erg af van de persoon waar ik mee werk”, zegt Maurer. “Je kan een toneelstuk maken, dan focus je meer op het proces van het maken.” Maar dramatherapie is veel meer dan dat; soms gaat het over sociale vaardigheden aanleren, andere keren over het veranderen van een houding. “Drama als middel is in de breedste vorm in te zetten om te werken aan je doelen.” Beeldend therapeut Romy Pijnacker benoemt dat er in het algemeen een stigma hangt rond vaktherapie. “Mensen denken: ‘Oh, dan ga je knutselen’, maar beeldende therapie is psychologie waar kunst wordt ingezet als middel.” Met materiaal, zoals klei, papier of verf, probeert ze met mensen tot ontwikkeling of verwerking te komen. Ook muziektherapeut Manon Hesseling heeft een soortgelijke ervaring. Muziektherapie is breder dan alleen muziek maken. Zo heb je een receptieve en een actieve vorm. “In de actieve vorm ben je bezig met creëren en bij de receptieve vorm ga je meer naar muziek luisteren en kijk je welke gevoelens het bij je oproept en waar het vandaan komt.”
Benieuwd hoe verschillende kunstenaars verwerken via hun kunst? Klik op de audiofragmenten onder de portretten.Documentairemaker Laura IwuchukwuHenk Fakkeldij met in zijn handen speelgoed van overleden zus
Luister hierboven het verhaal van Laura.
Bekijk hier de documentaire ‘Ik bel je terug’.
Luister hierboven het verhaal van Henk.
Luister hierboven naar een voorproefje van het nummer ‘Voorbij’ dat Henk schreef voor zijn zus.
“In essentie is alle creatieve therapie hetzelfde, alleen de uitvoering is anders”, zegt Hesseling. Vaktherapie is een ervaringsgerichte therapie. Dat betekent dat de nadruk ligt op het doen en het ervaren, en niet zozeer op het praten. “Praten kan nuttig zijn, maar muziek kan uiting geven aan emoties die je niet in woorden kan vatten”, vertelt Hesseling. Voor sommige mensen kan praten lastig zijn: of het nou gaat over het niet goed kunnen reflecteren of überhaupt niet in staat zijn om te kunnen praten. Ook zij kunnen baat hebben bij therapie, maar voor hen is traditionele therapie moeilijk. Dramatherapeut Mauer legt uit dat niet alles valt te verklaren door erover na te denken en een gesprek aan te gaan. “Emoties, spanningen en herinneringen worden niet alleen in de hersenen opgeslagen”, zegt ze. “Ook in je lichaam hou je emoties vast, misschien nog wel meer dan in je hersenen.” Pijnacker herkent dit ook in haar vorm van therapie. “Beeldende therapie is grotendeels een lichaamstherapie”, vertelt ze. “Door onze therapievorm kan in je lichaam opgeslagen trauma naar boven komen.”Kunstwerk van Henk voor zijn zus
Traditionele therapie bestaat al een stuk langer dan vaktherapie. Er is veel onderzoek naar gedaan en de effecten zijn herhaaldelijk bewezen. Vaktherapie, voorheen creatieve therapie, is een nog relatief nieuwe vorm van therapie. In de jaren veertig van de vorige eeuw gaan de eerste mensen experimenteren met creatievere vormen van therapie. “Mensen kiezen nog steeds eerder traditionele therapie, omdat ze graag uitgaan van cijfertjes, diploma’s en bewijzen”, zegt Pijnacker. Maar ze merkt wel degelijk een verschuiving. “In Nederland hebben we het gevoel dat we vastlopen in de huidige zorg”, vertelt ze. “De lange wachtlijsten en het van de ene in de andere therapie vallen, noodzaakt ons om te kijken naar wat er nog meer is.” Fotograaf Emma PourquiéMuzikant Noah Kloek
Luister hierboven het verhaal van Emma.
Luister hierboven het verhaal van Noah.
Luister hier een nummer van Noah.
“De kracht van vaktherapie is dat wat er in je omgaat tastbaar wordt voor mensen”, vertelt Pijnacker. “Je hoeft het niet allemaal in je hoofd te laten zitten en het te verwoorden.” Hoewel praten ook binnen vaktherapie een functie heeft. “Een nabespreking kan heel belangrijk zijn, want dan kan je het praktisch maken zodat je het kan inzetten in je dagelijkse leven.”
Mauer gelooft ook dat een combinatietherapie goed werkt. Hesseling merkt dat het hand in hand gaat. Bij muziektherapie gaat het vaak niet eens om de muziek. “Er was een keer een man die al zijn familie in de Tweede Wereldoorlog was verloren”, vertelt Hesseling. “In het begin wilde hij geen muziek horen, toen gingen we alleen praten.” Hij heeft veel baat bij het gesprek en muziek komt voor hem te dichtbij. Langzaamaan kunnen Hesseling en de man wel samen muziek luisteren. “In verhouding bestaat muziektherapie voornamelijk uit psychologie”, zegt ze. “Muziek is hiernaast een middel om op een laagdrempelige manier bezig te zijn met therapie.”De fotoserie van Emma
Anders dan psycholoog is vaktherapeut geen beschermd beroep. “Elke gek zou zich dus in principe vaktherapeut kunnen noemen”, zegt Hesseling. Om serieuzer genomen te worden is in Nederland de term vaktherapie aangenomen in 2006 in plaats van creatieve therapie. Daarnaast kunnen vaktherapeuten zich laten registreren bij het Register Vaktherapie. Hier wordt je registratie goedgekeurd nadat je aan strenge criteria voldoet op het gebied van werkervaring, nascholing, supervisie en intervisie. Zo kan je aantonen dat je niet een zelfbenoemd therapeut bent. Op 1 januari 2022 stonden er bij het Register Vaktherapie 2.677 geregistreerde leden in Nederland, daar kwamen nog 434 nieuwe registraties bij in de loop van het jaar (zie data).Bron: Federatie Vaktherapeutische Beroepen. Gemaakt met Flourish.
Maar kan je effectief verwerken door het maken van kunst? De vaktherapeuten vinden van wel. “Door kunst te maken leg je niet direct de focus op het verleden, maar je werkt wel aan een stukje verwerking”, zegt Pijnacker. Kunst is confronterend, maar kan je stapsgewijs helpen om dieper naar binnen te keren. “Door te praten bespreek je alleen wat er op dat moment in je hersenen zit”, vertelt Maurer, “door kunst te maken focus je meer op je lichaam als geheel.” Hierdoor zal je dus breder kunnen verwerken. Hesseling heeft zelf ervaren hoe kunst kan helpen bij het verwerkingsproces. “Door het maken van kunst kon ik dingen ervaren die ik in mijn hoofd niet toeliet, maar wel degelijk voelde”, vertelt ze, “ondertussen heb ik de dingen die ik moest verwerken positief afgesloten. Ik weet niet of me dat met traditionele therapie was gelukt.”
Benieuwd geworden naar vaktherapie? Probeer dan thuis een opdracht uit onderstaande video.
* Disclaimer: de opdrachten zijn gegeven door Manon Hesseling, Maxime Maurer en Romy Pijnacker. Toch is het zonder therapeutische begeleiding geen echte therapie.
